ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ (ਜਨਮ ਨਾਮ: ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ 2 ਜੂਨ, 1947 - 6 ਜੂਨ, 1984) ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ
ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ, ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ
ਦੇ ਕੇਸ ਕਟਾਉਣ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਛੇਦ 25 ਦੀ ਸਖਤ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ
ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।
ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਕੂਲ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਰਲੇਖ
ਵਜੋਂ ਮਿਸ਼ਨਰੀ "ਸੰਤ" ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ
ਕੌਮ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਸੀ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਹਿਚਾਣ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਵਜੋਂ ਬਿਆਨਿਆ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਸਿਰਫ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ
ਦਾ ਸਿੱਖ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।
ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 1978 ਦੀਆਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।
ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੇਤਾ ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿੱਤ
ਦਿੱਤੇ। 1980 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ
ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੇ 1980 ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਦੇ ਰੁਤਬੇ
ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਿਸਾਬ ਗਲਤ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜਟ
ਸਿੱਖਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਏ।
1982 ਦੀ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ
ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਮੰਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਸਿੰਜਾਈ
ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਮਤੇ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ 1980 ਵਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ
ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸਨ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਉੱਤੇ ਕਥਿਤ "ਹਮਲੇ" ਬਾਰੇ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ
ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੱਕਿਆ।
1982 ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ
ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਬਣਾਇਆ। ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।ਜੂਨ
1984 ਵਿੱਚ ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ
ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੁਆਰਾ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊਸਟਾਰ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ
ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਰਵਉਚ ਅਸਥਾਈ
ਅਧਿਕਾਰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਉਸ ਨੂੰ 'ਸ਼ਹੀਦ' ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਜੂਨ, 1947 ਵਿਚ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ 'ਚ
ਸਥਿਤ ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦੇ ਰੋਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦਾ ਪੋਤਰਾ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਨੇਤਾ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਨਿਹਾਲ ਕੌਰ ਸੀ। ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸੱਤ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ
ਇੱਕ ਭੈਣ ਵਿਚੋਂ ਸੱਤਵਾਂ ਸੀ।ਉਸ ਨੂੰ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1953 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਹ
ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਉਸਨੇ 19 ਵੀਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ
ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1971 ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਨ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ
ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਪਿੰਡ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਰਹੀ। 15 ਸਤੰਬਰ 2007
ਨੂੰ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਜੂਨ 1984 ਵਿਚ, ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ
ਬਲਿਊਸਟਾਰ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ,ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ
ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ 1 ਤੋਂ 8 ਜੂਨ, 1984 ਤੱਕ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ
ਕਾਰਵਾਈ ਦੋਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸੀ।
ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪੁਲਿਸ,
ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਸਮੇਤ ਕਈ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਫੌਜ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਭਰਾ ਨੇ ਵੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ
ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ।ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਦੇਹ, ਜੋ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ -
"ਟ੍ਰੈਜੈਡੀ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ: ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂਸਟਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ" ਅਤੇ "ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਲੜਾਈ" ਵਿੱਚ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ ਮਾਰਕ ਟੱਲੀ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼
ਵੇਖਣ ਦੀ ਖਬਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ, 'ਦਾ ਵੀਕ' ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੰਗ ਦੇ ਗੁਪਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ (ਐਸ.ਜੀ.) ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ
ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸਜੀ ਜੀ ਨੇ ਪੈਰਾ ਐਸ.ਐਫ. ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ
ਬਲਿਊਸਟਾਰ ਦੌਰਾਨ ਏ.ਕੇ.-47 ਰਾਈਫਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ 37 ਸਾਲ
ਵਾਅਦ ਵੀ ਉਹਨਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਕੋਲੋਂ ਡਰਦੀ ਹੈ।
